نصاب تعليمي چيست؟ (curriculum)

نصاب تعليمي چیست؟

تعریف نصاب تعليمي:نصاب تعليمي شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است(یارمحمدیان۱۳۸۹).

نصاب تعليمي ا زلحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که  حاصل یا نتیجه ی آن نصاب تعليمي است.واژه ی نصاب تعليمي به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف  مورد نظر دست یابند(فتحی واجارگاه ۱۳۸۹).

تعریف عملیاتی ا زنصاب تعليمي(قلمروهای نصاب تعليمي)

به طور کلی نصاب تعليمي به آن حوزه علمی اشاره می کند که مشتمل بر قلمرهای زیر است:

۱- مبانی نصاب تعليمي: منظور از مبانی نصاب تعليمي آن دسته از نیروهای بنیادی و اساسی است که بر برنامه های درسی ، اهداف و محتوای آن اثر گذاشته و در ادبیات نصاب تعليمي از آن تحت عنوان عوامل تعیین کننده نصاب تعليمي نام برده می شود.

الف) مبانی فلسفی نصاب تعليمي:منظور از مبانی فلسفی نصاب تعليمي آن دسته ا زعوامل و نیروهای فلسفی است که بر فرآیند تدوین اهداف نصاب تعليمي و تعیین وسایل و ملزومات اثر می گذارد. فلسفه ی مسلط اجتماعی د رحقیقت جهت دهنده و تعیین کننده مقاصد اصلی تعلیم و تربیت است. فلسفه ی تعلیم و تربیت  اعتقاد برنامه ریز به یکی ا زمکاتب فلسفی ذیربط، به شدت جهت گیری نصاب تعليمي را متفاوت می سازد.مبانی فلسفی، نقش پالایشگری اهداف و مقاصد نصاب تعليمي را نیز برعهده دارد.

ب)مبانی اجتماعی و فرهنگی نصاب تعليمي:فلسفه ی اصلی تأسیس مدارس و پاگیری نظام آموزش مدرسه ای د رگسترده ترین برداشت خود عبارت است انتاقل، توسعه و بهسازی میراث فرهنگی، بنابراین بدیهی است که ارزش های اجتماعی و فرهنگی یک جامعه اثر قاطعی بر برنامه های درسی و فرایند تدوین آن ها داشته باشد.ارزش های اجتماعی و فرهنگی نیز به عنوان پالایشگر اهداف و مقاصد نصاب تعليمي، نقش مهمی را در فرایند برنامه ریزی ایفا می نماین و هم از اینروست که مبانی اجتماعی و فرهنگی نصاب تعليمي یکی از قلمروهای مهم این رشته به شمار می رود.

ج)مبانی روانشناختی نصاب تعليمي:روانشناسی به عنوان یک رشته علمی، یافته ها و رهنمودهای بسیاری برای برنامه ریزان به ارمغان آورده است. د رنصاب تعليمي، فرایند تدوین طرح و اجرای برنامه ها تا حد زیادی نیازمند کاربست یافته های روانشناسی است. اهداف و محتوای برنامه های درسی باید با توجه به میزان رشد ذهنی یادگیرندگان،مدت زمان لازم برای یادگیری و نیز با توجه به توانایی ها و محدودیت های افراد انسانی، متناسب با تفاوت های فردی و... استخراج و تنظیم گردند.

۲- فعالیت های فنی نصاب تعليمي یا مهندسی نصاب تعليمي:

ادامه نوشته

قلمروهاي نصاب تعليمي

نخستين بار در دهه 1940 بحث هاي جدي نظريه پردازي مطرح شد. غالب رويکردهاي نظري در آن زمان با ماهيت نظريه برنامه درسي قرابت چنداني نداشتند. متعاقب آن سالها و در دهه 1960، الگوهاي مفيدي مانند الگوي «جانسون» (1967) و الگوي برنامه درسي «مک دونالد» (1965) و ساير الگوها پديد آمدند. سنت گرايان، تجربه گرايان مفهومي و طرفداران بازسازي مفهومي هر يک به تناسب مشرب و سليقه خود به جنبه هاي خاصي از نظريه پردازي توجه کردند. براي مثال، طرفداران بازسازي مفهومي به رويکرد آزاد انديشي و انسان گرايانه در برنامه هاي درسي توجه کردند و «نظريه انتقادي»را مطرح نمودند. با گسترش وسيع قلمرو نظري مطالعات برنامه درسي طي سي سالهاي گذشته، نظريه هاي متفاوتي در اين زمينه مطرح و بحث و گفتگو در مورد قلمرو «فرانظري» نيز هموار شد.

ادامه نوشته

مباني نصاب تعليمي

 

مفهوم برنامه

برنامه از حرف اضافه بر و کلمه نامه تشکیل شده است. مفهوم نامه به چیزی اطلاق می­شود که قبلاً ثبت یا نوشته شده است. به عبارت دیگر نامه چیزی نوشته شده و مکتوب را به ذهن متبادر می­کند. بنابراین مفهوم کلی نامه یعنی توجه به نوشته­ها و مکتوبات.

تعریف برنامه

در تعریف ساده برنامه می­توان گفت؛ انجام دادن کارهایی که قبلاً نوشته شده است. بر اساس این تعریف، اصالت نامه بر نوشتن است.

ادامه نوشته

تعاریف برنامه درسی

در مورد تعریف برنامه درسی یک دیدگاه و نظر واحدی وجود ندارد و هر اندیشمندی با توجه به رویکرد و گرایش و دوره ای که بوده است به نکته ای اشاره کرده است. که در ذیل به بعضی از آنها اشاره خواهد شد:

دال معتقد است : برنامه درسی فرایندی است رسمی یا غیر رسمی که از طریق آن، یادگیرنده با نظارت مدرسه، معلوماتی را کسب می کند و شیوه درک آنها را در می یابد، مهارتهایی را فرا می گیرد و نگرش، ارزشگذاری و ارزشها را تغییر می دهد.( شریعتمداری ، 1375 ، ص5 و6 )

******************************************************************

اصطلاح برنامه درسی از نظر لغت شناسی ،ریشه در واژه لاتین currere دارد که به معنای میدان مسابقه  یا میدانی برای دویدن است.

از تعریف بالا روشن می شود که : برنامه های درسی همچون میدان مسابقه که آغاز و پایان مشخص و تعریف شده دارد مستلزم آغاز ، پایان و مسیر کاملاً مشخص و از پیش تعریف شده ای است.

دومین ویژگی قابل استنباط از واژه برنامه درسی – با عنایت به ریشه لغوی – عبارت است از همچون موانعی که در مسیر مسابقه فراهم شده است و عبور از آنها به طوری فزاینده دشوار تر می شود ، برنامه های درسی نیز به طوری پیش رونده ، دشوارتر می شوند. (مهر محمدی ، 1388 ، ص 11)

******************************************************************

از نظر گود ( 1959) برنامه درسی عبارت از یک برنامه کلی و عمومی در ارتباط با محتوای آموزشی که توسط مدارس به دانش آموزان ارائه می گردد تا در سایه آن یادگیرندگان قادر شوند  صلاحیت های لازم را در خود بوجود آورده و برای ورود به حوزه های فنی و حرفه ای خاص آماده شوند .

******************************************************************

هیلدا تابا معتقد است برنامه درسی برنامه ای است برای یادگیری و فرآیند برنامه ریزی درسی مستلزم پیمودن مراحلی نظیر سنجش نیازها ، تدوین هدفها ، انتخاب و سازماندهی محتوا و نیز تجربیات یادگیری ، اجراء و ارزشیابی می باشد .

******************************************************************

اش معتقد است که برنامه درسی برنامه ای است مشتمل بر پنج مؤلفه پذیرفته شده زیر :

1- چارچوبی از فرضیات درباره یادگیرنده و جامعه

2- مقاصد و اهداف

3 محتوا و موضوعات درسی

4- شیوه های اجراء نظیر اجرا و اداره محیط یادگیری

5- ارزشیابی

 ******************************************************************

برنامه درسی ، در واقع همان برنامه آموزشی پيشنهادی است كه بيانگر كشاندن يادگيرنده به سويی است كه برای رشد وی ترجيح داده شده است و تكيه بر نظام ارزش ها دارد و برنامه درسی وسيله ای برای رسيدن به آرمانها ، تحقق هدفها ، و انجام دادن مقاصد تربيتی است . (تقی پور ظهير ـ علی ـ مقدمه ای بر برنامه ريزی آموزشی و درسی  ـ انتشارات آگه . 1385)

*******************************************************************

ازنظر آیزنر" برنامه درسی یک مدرسه ، یا یک درس یا یک کلاس درس را می توان مجموعه ای از وقایع از قبل پیش بینی شده دانست که به قصد دستیابی به نتایج آموزشی – تربیتی ، برای یک یا بیش از یک دانش آموز در نظر گرفته شده اند." او چهار ویژگی برای تعریف خود ذکر می کند. این عبارتند از :

-برنامه درسی تنها یک واقعه نیست و اغلب باید مجموعه ای از تدابیر و وقایع را در بر گیرد.

-برنامه درسی بنا به ضرورت با فعالیت برنامه ریزی همراه است ، هر چند که این تصمیمها می تواند به شکل منعطف و غیر قطعی باشد.

-قصد برنامه ریزان ، یا ماهیت سند برنامه درسی ، باید آموزشی – تربیتی باشد . یعنی ریشه در یک چهارچوب ارزشی یا اندیشه تربیتی خاص داشته باشد.

-برنامه درسی با نتایج یادگیری سر و کار دارد ، و نه تنها با هدفهای از پیش تعیین شده . چرا که نتایج – در مقام ارزشیابی – می تواند در برگیرنده مواردی به جز هدفها و نتایج قصد شده باشد و افراد مختلف ممکن است به شکلهای مختلف تحت تاثیر مجموعه تدابیر از پیش تعیین شده قرار گیرند. (مهر محمدی ، محمد ،1389 ،ص 13)

*******************************************************************

بوشامپ (Beauchamp ) معتقد است برنامه درسی می تواند معانی گوناگون داشته باشد و این معانی تنها در لفظ با یکدیگر شریک اند. هر یک از معانی برنامه درسی ، طبعاً تعریفی خاص را ایجاب می کند . وی سه معنا برای برنامه درسی مطرح می کند و در پرسش از اینکه برنامه درسی چیست معتقد است ابتدا باید مشخص شود کدامیک از معانی برنامه درسی مورد نظر است .

نخستین معنای برنامه درسی ، همان معنای برنامه درسی بعنوان یک سند مکتوب یا یک برنامه درسی است . دومین معنای برنامه درسی ، نظام برنامه ریزی درسی یا مهندسی برنامه درسی است که شامل اجزای سه گانه تولید یا تدوین ، اجرا و ارزشیابی از برنامه است . سومین معنای برنامه درسی ، قلمرو مطالعاتی است که همچون هر قلمرو علمی دیگر ، ابعاد ، موضوعات ، وسعت مفهومی خاص یا ساختار محتوایی دارد.